تفاوت کسری تراز عملیاتی و کسری بودجه تامین نشده

در حال حاضر کارشناسان تخمین می‌زنند که دولت با کسری بودجه ۴۰۰ تا ۴۵۰ هزار میلیارد تومانی در سال ۱۴۰۰ رو به رو است. این رقم نشان از کسری شدید بودجه دارد که دولت باید برای جبران آن و تامین کسری بودجه خود اقدامات فوری را در دستور کار قرار دهد.

اما کسری بودجه چیست و در اثر چه عواملی به وجود می‌آید؟ کسری بودجه زمانی اتفاق می‌افتد که هزینه‌ها و خرج‌های دولت از درآمدها بیشتر شود. به عبارت دیگر کسری بودجه به معنای مازاد هزینه بر درآمد است.

با توجه به این تعریف، کسری بودجه می‌تواند از دو محل به وجود بیاید، یکی اینکه منابع پیش‌بینی شده در بودجه تحقق پیدا نکند و تبدیل به کسری تامین نشده شود و دوم اینکه منابع درآمدی کفاف هزینه‌ها را ندهد و برای پوشش آنها کافی نباشد که به آن کسری تراز عملیاتی یا کسری بودجه جاری گفته می‌شود.

کسری بودجه تأمین نشده ناشی از عدم تأمین منابع پیش‌بینی شده برای پوشش مصارف است. ناتوانی دولت در دریافت مالیات، فروش کالاها و خدمات، صادرات نفت و میعانات گازی، فروش اموال منقول و غیرمنقول و فروش اوراق باعث عدم تحقق منابع بودجه می‌شود.

کسری بودجه جاری یا کسری تراز عملیاتی زمانی رخ می‌دهد که درآمدها برای تأمین بودجه جاری (هزینه) کافی نباشد و کسری از طریق واگذاری دارایی‌های سرمایه ای (فروش سرمایه) یا مالی (فروش اوراق) تأمین شود.

در حال حاضر کشور ما درگیر هر دوی این موارد است. در بخش کسری بودجه تامین نشده دولت تنها توانسته است ۹ درصد از مقدار پیش‌بینی شده در سقف اول بودجه در خصوص فروش نفت و میعانات گازی را محقق کند، همچنین از مجموع ۲۵ هزار میلیارد تومان اوراقی که دولت در ۴ ماهه سال جاری منتشر کرده، تنها ۵ هزار میلیارد تومان آن به فروش رسیده است.

در کنار موارد فوق باید توجه داشت که با وجود اینکه طی سال ۱۳۹۹، بیش از صد درصد از منابع در نظر گرفته شده مالیاتی محقق شد اما به گفته پورابراهیمی رئیس کمیسیون اقتصادی بخشی از این درآمدها مربوط به رشد تورم بوده است و نمی‌توان انتظار داشت که امسال هم چنین اتفاقی رخ دهد.

در خصوص کسری تراز عملیاتی نیز باید گفت که در بودجه سال ۱۴۰۰ مجموع هزینه‌ها ۴۱ درصد رشد داشته و به ۱۲۷۸ هزار میلیارد تومان رسیده است در حالی که درآمدها تنها ۲۴ درصد رشد کرده است و این به معنای کسری تراز عملیاتی ۵۰ درصدی در بودجه سال جاری است.