خطر سیلاب در ۱۰ استان/ ۴۳ درصد سیل‌های ۲۰ سال اخیر در ۵ استان رخ داده است

به گزارش خبرنگار اجتماعی خبرگزاری تسنیم, با وجود دوره خشکسالی طولانی در کشور و قرار گرفتن در اقلیم خشک همواره شاهد وقوع سیلاب با شدت زیاد در مناطق مختلف کشور بوده‌ایم که نشان از سوءمدیریت در کنترل مقدار آب در سال‌های پر بارش دارد.

خطر این پدیده زیست محیطی در ۱۰ استان کشور بیشتر از سایر استان‌هاست و از بین این ۱۰ استان, استان‌های فارس، گلستان، خراسان رضوی، هرمزگان و سیستان و بلوچستان بیشتر از سایر استان‌ها در خطر وقوع سیلاب قرار دارند. آمارها نشان می‌دهد ۴۳ درصد همه سیل‌هایی که در ۲۰ سال اخیر در ایران جاری شده، در استان‌های فارس، گلستان، خراسان رضوی، هرمزگان و سیستان و بلوچستان رخ داده است.

این ۵ استان‌ در ۲۰ سال گذشته محل وقوع ۱۹۲۳ سیل با شدت‌های مختلف بوده‌اند و قربانیان اصلی سیل محسوب می‌شوند.

بر اساس این گزارش، استان‌های گلستان, مازندران, گیلان, خراسان رضوی, فارس, سیستان و بلوچستان, کردستان, آذربایجان شرقی, ایلام و لرستان بیشتر از سایر استان‌ها در خطر سیلاب قرار دارند.

اصلی‌ترین دلایل وقوع سیلاب:

علاوه بر اثرات تغییر اقلیم بر وقوع سیل, در سال‌های اخیر بی‌توجهی به مسائل زیست‌محیطی و بهره‌برداری بیش از حد از طبیعت سبب بر هم خوردن اقلیم طبیعت شده که یکی از اثرات آن وقوع سیلاب است.

یکی از نمونه‌های این سوءمدیریت در بی‌توجهی به ظرفیت‌های مهم تالاب‌های کشور دیده می‌شود.

توجه نکردن به ظرفیت تالاب‌های کشور به عنوان کاهنده شدت سیلاب و پذیرنده سرریز آب رودخانه‌ها و رواناب‌های سطحی در کشور در سالیان گذشته سبب تشدید سیلاب شده است.

همچنین تغییر کاربری بستر و حریم منابع مهم آبی نیز در سال‌های اخیر به وفور دیده شده است که این تغییر کاربری‌های غیر اصولی, موجب شکنندگی بافت خاک و ناپایداری آن می‌شود و هم موجب کاهش قدرت و توان‌پذیری مازاد آب‌های ناشی از بارش به دلیل وجود موانع فیزیکی و موانع سر راهی شده است که می‌تواند باعث افزایش شدت سیلاب شود.

عامل دیگر، افزایش سیلاب جنگل‌خواری و تغییر شرایط پوشش گیاهی است. قطع بی‌رویه درختان و تغییر پوشش گیاهی جنگل‌ها و همچنین افزایش غیرمنطقی پهنه‌های تخصیصی به کشاورزی و دامداری متمرکز, سبب ناپایداری خاک می‌شود که علاوه بر کاهش ظرفیت خاک‌ها در جذب و به دام‌اندازی آب, نفوذ آب به سفره‌های آب زیرزمینی را نیز کاهش می‌دهد.

همچنین از اصلی‌ترین عوامل وقوع سیلاب‌های مخرب، می‌توان سدسازی‌های غیراصولی و انجام ندادن عملیات آبخیزداری در حوضه‌های بالادست سدهای کشور را نیز نام برد.

انجام ندادن عملیات آبخیزداری در حوضه‌های بالادست مهم‌ترین سدهای کشور، موجب افزایش رسوبات در مسیرهای آب‌گذری شده است و علاوه بر کاهش ظرفیت مفید سدهای مهم کشور به سبب انباشت رسوبات در مخازن سدها، باعث کاهش ظرفیت منابع و سازه‌های آبی برای انتقال مازاد آب‌های ناشی از رواناب‌ها و در نتیجه افزایش شدت سیلاب‌ها شده است.

چه باید کرد؟

بر اساس گزارشی که در ایندیپندنت منتشر شده, دانشمندان راهکارهایی برای کاهش خطرات سیل پیش‌بینی کرده‌اند.

۱ـ معرفی سیستم‌های هشداردهنده سیل

سیستم‌های هشداردهنده سیل می‌توانند زمان بیشتری برای انجام اقدامات در هنگام سیل ایجاد کنند و هشدار پیشگیرانه و از پیش برنامه‌ریزی شده می‌تواند تأثیرات ناشی از وقوع سیل را به طور قابل توجهی کاهش دهد.

۲ـ رعایت اصول شهرسازی و مقاوم‌سازی ساختمان در مناطق سیل‌خیز

ساختمان‌سازی در حوزه‌های آب‌خیز و حریم رودخانه‌ها باید متوقف شود و همچنین استحکامات لازم برای ساخت‌وساز در شهرهایی که احتمال وقوع سیلاب بیشتر است در نظر گرفته شود.

۳ـ ساخت سازه‌ها با ارتفاع بالاتر از سطح سیل

بر اساس استانداردهای جهانی, تمام ساختمان‌های جدید باید یک متر بالاتر از سطح زمین برای جلوگیری از آسیب‌های سیل ساخته شوند.

۴ـ حفاظت از تالاب‌ها و معرفی گیاهان و درختان در مهار سیل

ایجاد تالاب‌های بیشتر می‌تواند سرعت جاری شدن سیلاب را کاهش دهد و مانند اسفنج‌، رطوبت را در خود نگه دارد.

۵ـ بازگرداندن رودخانه‌ها به حالت طبیعی خود

بسیاری از کانال‌های رودخانه در گذر زمان به منظور بهبود قابلیت حمل و نقل مناسب تغییر کرده‌اند. برگرداندن این کانال‌ها به صورت طبیعی خود جریان سیلاب را کاهش خواهد داد.

۶ـ ایجاد موانع در مسیر سیلاب‌ها

این موانع موجب محدود کردن جریان سیلاب در عرض معینی از رودخانه می‌شود و مانع از پخش شدن و گسترش سیلاب در زمین‌های اطراف رودخانه می‌شود و به طور کلی موجب هدایت آن در یک مسیر و مجرای مشخص و محدود می‌شود.