بازخوانی سیل در غرب مازندران

آخرین ورژن سیل امسال نیز تاکنون مربوط به بارش پاییزی شامگاه ۱۳ آبان‌ماه بود که شهرستان‌های مازندران را طی چندساعت درنوردید و با تخریب واحدهای مسکونی، پل‌ها، تأسیسات و ابنیه فنی، اراضی کشاورزی و جاده‌ها و راه‌های روستایی و شهری در شهرستان‌های عباس‌آباد، چالوس، نوشهر، نور، آمل، سوادکوه و سوادکوه شمالی، خسارتی هزار میلیاردی برجای گذاشت.

سید محمود حسینی‌پور نوری، استاندار مازندران، ۱۴ آبان در بازدید از مناطق سیل‌زده غرب مازندران گفت: خسارات اولیه سیل، حدود ۲۳۰۰ میلیارد تومان برآورد شده و کارشناسان در حال بررسی جزئیات خسارت وارده به بخش‌های مختلف هستند. (مشروح این گزارش را اینجا بخوانید).

در همین روز نیز مدیرکل مدیریت بحران استانداری مازندران، مدیرعامل جمعیت هلال احمر استان، فرمانداران و معاونان عمرانی فرمانداری شهرستان‌های خسارت‌دیده به تفصیل به بیان گزارش سیل، حجم خسارات، مناطق آسیب‌دیده و میزان بارش‌ها پرداختند. (مشروح این گزارش را اینجا بخوانید).

نکته جالب در پیوند با وقوع سیل این بود که سازمان هواشناسی مازندران صبح ۱۳ آبان طی گزارشی با اعلام ورود سامانه جدید بارشی، نسبت به احتمال جاری شدن روان‌آب و سیلابی‌شدن رودخانه‌ها، رانش زمین، ریزش سنگ در محورهای کوهستانی، کاهش دید و اختلال در ترددهای جاده‌ای در استان هشدار داده  و آغاز فعالیت سامانه بارشی را از عصر شنبه تا ظهر یکشنبه پیش‌بینی کرده بود.

اما حجم خسارات و آسیب‌های وارده سرانجام وزیر کشور را چند روز پس از سیل به منطقه کشاند. احمد وحیدی صبح ۱۸ آبان‌ماه و در بدو ورود اظهار کرد: هدف از این سفر، بازدید از مناطق سیل‌زده مازندران و بررسی اوضاع مناطق است. وی طی بازدید از مناطق سیل‌زدۀ «کلارآباد» و به‌ویژه روستای «پَرچِوَر» عباس‌آباد، دستور اختصاص ۱۵ میلیارد تومان برای اصلاح اساسی پل این روستا را صادر کرد. (مشروح این گزارش را اینجا بخوانید).

حالا اما پس از گذشت ۲ ماه از وقوع سیل سَری به ۲ شهرستان از مجموع ۷ شهرستان آسیب‌دیده مازندران زدیم. شهرستان‌هایی که به زعم کارشناسان و گواه بازدید وزیر کشور و بنابر سخن استاندار مازندران، بیشترین خسارت را داشتند.

ایستگاه نخست؛ روستای «پَرچِوَر»

روستای «پَرچِوَر» با حدود ۳۲۰ خانوار بومی و غیربومی و جمعیت ۸۶۰ نفر از توابع بخش مرکزی شهرستان عباس‌آباد است که از جنوب به روستای «هَردآبرود»، از سمت غرب به روستای «وَلیکِستان» و از شمال به روستای «پَسَنده» مرتبط بوده اما مسیر اصلی آن برای دسترسی به مرکز شهر عباس‌آباد در غرب روستا و منتهی به پلی است که اکنون تخریب شده است.

روح‌الله مَرتَمی، یکی از اعضای شورای اسلامی روستای پرچور در گفت‌وگو با ایسنا از احداث جاده ارتباطی موقت توسط اهالی با کمک دهیاری و شورای روستا یاد کرد و با بیان این‌که این گذرگاه موقتاً محل عبور و مرور اهالی است، گفت: پس از گذشت ۲ ماه از وقوع سیل در منطقه و دستور تخصیص اعتبار و به‌رغم پیگیری‌های مکرر دهیاری و اعضای شورا متاسفانه تاکنون اقدام خاصی صورت نگرفته و اهالی روستا با شرایط بسیار سختی از بستر رودخانه برای تردد استفاده می‌کنند.

مرتمی از مخاطرات جانی گذرگاه موقت طی بارش‌های سهمگین آتی سخن گفت و اظهار کرد: تقضامندیم هرچه سریع‌تر بودجه مصوب شده و کار اجرایی ساخت پل آغاز شود تا خدای نکرده دچار خسارت جانی و مالی نشویم.

وی ضمن اشاره به این‌که مسیر دسترسی اهالی به مرکز شهر با تخریب پل محور اصلی روستا، ۲ تا ۳ برابر افزایش یافته است، تصریح کرد: اکنون تردد اهالی از مسیر روستاهای مجاور انجام می‌گیرد، ضمن این‌که محور اصلی روستا در حکم کمربندی برای شهرستان بود چراکه دسترسی غرب به شهرق شهرستان در صورت وجود ترافیک در منطقه از این طریق، میسر می‌شد.

این عضو شورای روستای پرچور مشکل بزرگ دیگر را وجود مدرسه راهنمایی پسرانه و دخترانه در فاصله چندصد متری از پل تخریب شده روستا در محور اصلی اعلام کرد و افزود: با تخریب پل اکنون مسیر تردد دانش‌آموزان سه برابر شده و هر خانوار دارای محصل، باید روزی بین ۸۰ تا ۱۰۰ هزار تومان هزینه تاکسی‌تلفنی پرداخت کند تا فرزندان از مسیرهای جایگزین به مدرسه بروند.

مرتمی علت اصلی تخریب پل را برداشت‌های غیرمجاز شبانه از بستر رودخانه عنوان کرده و می‌گوید: پل روستای پرچور از ۱۳۶۷ تاکنون پنج یا شش بار تخریب شده و هربار هزینه‌هایی که برای پل انجام شده کافی نبودند چراکه پل نیاز به «رادیه»، «بِرِید»، «گوشواره»، ساماندهی و لایروبی رودخانه دارد اما هزینه‌ها، موقتی و صرفا برای ساخت پل است که مجدد با سیل دیگری تخریب می‌شود.

ایستگاه دوم؛ روستای «کریم‌آباد»

روستای کریم‌آباد از توابع بخش مرکزی شهرستان چالوس با ۱۸۰ خانوار بومی و غیربومی و جمعیتی در حدود ۳۲۰ نفر در دهستان کلارستاق غرب واقع است. این روستا در مجاورت رودخانه سردآبرود قرار داشته که سابقه سیلابی شدن دارد. به گفته دهیار روستا، این رودخانه در طی بیش از ۵۰ سال در همین منطقه تغییر مسیرهای متعددی را تجربه کرده که همین موضوع سبب شده است تا برخی از ابنیۀ فنی ایجاد شده اکنون خارج از مسیر رودخانه قرار گرفته باشند.

سیروس دلفانیان یکی از اهالی روستای کریم‌آباد به نابودی ۳۰۰۰ مترمربع از باغ پرتقال و تخریب بخشی از خانه پدری وی اشاره و در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: تنها پس از وقوع سیل و به جهت بازدیدهای مکرر مسئولان بخشی از عملیات لایروبی در بستر رودخانه انجام گرفت و اکنون ۲ ماه است که عملیات بازسازی متوقف شده است.

دلفانیان به وعده‌های پرطمطراق مسئولان اشاره کرد و افزود: مقرر بود خسارات وارده به ابنیه و املاک اشخاص با بودجه مصوب جبران شود اما تاکنون ریالی به آسیب دیدگان تعلق نگرفته است.

هدایت خواجوندی، یکی دیگر از اهالی روستای کریم‌آباد است که منزل مسکونی او در سیل آبان خسارت جدی دید؛ وی که سرپرست یک خانواده چهارنفره است در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: مقرر شده بود برای ما منزل جایگزین، مصالح جهت بازسازی و تسهیلات ویژه اختصاص یابد اما هیچ اقدامی انجام نشد. همچنان قول مسکن جایگزین می‌دهند اما چه زمانی و کجا معلوم نیست.

وی با هزینه شخصی و با کمک دهیار روستا کار ترمیم منزل را آغاز کرده و شرایط زندگی او دست‌کمی از زاغه‌نشینی ندارد.

خواجوندی می‌گوید: یخچال، تلویزیون و بسیاری از لوازم منزل و بخشی از باغ پرتقال در سیل از دست رفت و منزل قدیمی پدرم نیز کاملا تخریب شد؛ مسئولان آمدند و فیلم گرفتند و قول دادند و رفتند و هنوز هیچ کاری برای‌مان نکردند.

به سراغ دهیا روستا می‌روم. علی دلفانیان، دهیار روستای کریم‌آباد با بیان این‌که حجم این سیل نسبت به سیل سال ۱۳۸۲ کمتر اما ناگهانی بود، گفت: اقدامات کنونی فقط در حد لایروبی بوده و دستوراتی مبنی بر دیواره‌سازی مسیر رودخانه صادر شده اما مشخص نیست آن دیواره‌سازی چه زمانی انجام گیرد.

دلفانیان از قول ۶ میلیارد تومانی مدیرکل مدیریت بحران استانداری مازندران به منظور دیواره‌سازی روستا خبر داد و افزود: دیواره‌سازی این رودخانه فقط برای محدوده روستای کریم‌آباد در نظر گرفته شده و برای باقی مسیر رودخانه در روستاهای پایین‌دست، فقط لایروبی در دستور کار است؛ حتی در روستای «نجارکلا» که بخشی از جاده مجاور رودخانه تخریب شده برنامه‌ای برای دیوارسازی در دستور نیست و اگر همین منوال بماند در سیل بعدی بخش قابل توجهی از این روستا تخریب خواهد شد.

وی خاطرنشان کرد: دیواره‌ای که توسط آب‌منطقه‌ای در ضلع شرقی رودخانه محدوده روستا احداث شد غیراصولی بود و همین دیواره سبب انحراف سیل به سمت یک مزرعه و ۲ باغ شد که مساحت چند هزار مترمربعی از اراضی کشاورزی را طعمه سیل کرد.

دهیار روستای کریم‌آباد با اشاره به این‌که طی آخرین اطلاعات ۳۵۰ متر دیواره‌سازی برای روستا درنظر گرفته شده است، یادآور شد: از سد زوات تا روستای سردآبرود، ۷ کیلومتر برنامه دیواره‌سازی دارند که اگر دیواره ساخته نشود کل روستاهای مسیر در خطر قرار خواهند داشت.

ایستگاه سوم؛ بخش «کِلار» شهرستان عباس‌آباد

بازدید میدانی خبرنگار ایسنا از نقاط آسیب‌دیده بخش «کلار» شهرستان عباس‌آباد نشان می‌دهد که همچنان ردپای سیل پابرجاست و اقدامات اصلاحی بسیار کُند پیش می‌رود. مسلم قبادیان، معاون فرمانداری شهرستان عباس‌آباد، در گفت‌وگویی کوتاه با ایسنا ضمن بیان این نکته که بیشترین خسارت سیل آبان‌ماه به شهرستان عباس‌آباد وارد آمد، با طرح موضوع اعتبار سیل گفت: خسارت شهرستان عباس‌آباد ۱۷۰۰ میلیارد تومان اعلام شد که نهایتاً در مرکز استان ۱۲۰۰ میلیارد تومان مورد پذیرش قرار گرفت.

قبادیان از تخصیص مجموعاً ۴۰ میلیارد تومان به شهرستان عباس‌آباد خبر داد و افزود: به علاوه، یک سری ماشین‌آلات از سوی مرکز و امور آب برای لایه‌روبی و تثبیت بستر رودخانه‌ها تحویل شهرستان شد که این مقدار اعتبار برای بِرِید روستای «هردآبرود» و پل روستای «پرچور» و پل طبیعت و پل کلارآباد در نظر گرفته شده است.

اما یکی از نکات قابل تأمل در تهیه گزارش این‌که بسیاری از اهالی منطقه و تنی چند از کارشناسان حاضر در صحنه بر این باور بودند خسارات سیل به دلیل عدم لایه‌روبی و فقدان دیواره‌سازی اصولی رودخانه‌ها و همچنین دادن مجوز به برخی ساخت‌وسازها در حریم و بستر سیلابی رودها رخ داده و مسببان اصلی وقوع سیل در واقع خود مسئولان هستند. این جملات را پیشتر یک مقام مسئول نیز به‌طور ضمنی اشاره کرده بود.

مهرداد خزایی‌پول، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری مازندران-نوشهر، ۱۰ روز پس از سیل در گفت‌وگو با ایسنا، اظهار کرد: بستر رودخانه اراضی ملی بوده و مالک آن دولت است، متاسفانه با اجاره بستر رودخانه اموال و جان مردم به خطر می‌افتد؛ امور آب در مناطق مسافرپذیرِ مجاور رودخانه‌ها، اقدام به اعطای مجوز به واحدهای گردشگری، اقامت‌گاه‌های موقت و آلاچیق‌ها می‌کند که در برخی نقاط سه تا چهار بار تخریب نیز رخ داده اما بازهم امور آب این اماکن را اجاره می‌دهد. باید هرچه زودتر تعیین تکلیف شود چرا بستر رودخانه که خطرناک است اجاره داده می‌شود. (مشروح این گزارش را اینجا بخوانید).

قضاوت آنچه در گزارش آمده بر عهده ما نیست اما در پایان شایان ذکر است، بازدید میدانی خبرنگار ایسنا از روستاهای بخش‌های مرکزی و بخش «کلار» شهرستان عباس‌آباد و همچنین بخش مرکزی شهرستان چالوس که به عنوان شهرستان‌های با بیشترین خسارت معرفی شدند، نشان می‌دهد که اقدامات انجام گرفته تنها محدود به چند روز پس از سیل بوده و همچنان ردپای سیل همانند روزهای نخست پابرجاست و گویا با همه بازدیدها و آیند و روند مسئولان، نه خانی آمده و نه خانی رفته است.