شورای عالی شهرسازی و معماری ضوابط تشخیص بافت فرسوده را تغییر داد

بعد از زلزله بم بافت‌فرسوده در دستور کار قرار گرفته و در برنامه چهارم توسعه جایگاه خود را پیدا کرد. سه ویژگی ریزدانگی، ناپایداری و نفوذناپذیری مبنا و ملاک شناسایی بافت‌فرسوده قرار گرفت. اما پس از سال‌ها شورای عالی شهرسازی و معماری طبق مصوبه‌ای این سه ویژگی تغییر داده است.

کاوه علی‌اکبری، مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران درباره این مصوبه گفت: مصوبه و ابلاغیه شورای عالی شهرسازی و معماری، محصول فرآیندی است که در سال ۹۳ شروع شد و بعد از چندین بار بازنگری در ۱۰ خرداد ۱۴۰۰ به تصویب این شورا رسید. تفاوت‌های جدی باعث شده که این مصوبه با مصوبه سال ۱۳۸۵ قابل مقایسه نباشند. این تفاوت‌ها مثبت و رو به پیشرفت هستند. دانش و تجربه ۱۵ سال اخیر در خصوص بافت ناکارآمد شهری در این مصوبه رعایت شد است.

مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران در تشریح اولین تفاوت مصوبه سال ۸۵ با مصوبه جدید شورای عالی شهرسازی و معماری، گفت: گونه‌بندی‌ها و گونه‌های مختلف محدوده‌ها و محلات به رسمیت شناخته شده است. در حقیقت چند شاخص ملاک قرار نگرفته، بلکه بافت‌های فرسوده و ناکارآمد به موضوعاتی مانند بافت‌های در معرض مخاطرات، بافت‌های فرسوده شده از نظر کالبدی، بافت‌های ارزشمند تاریخی و سکونتگاه‌های رسمی تقسیم شده است. به رسمیت شناخته شدن این گونه‌بندی یعنی اینکه می‌توان هر کدام از این گونه‌ها را با شاخص‌ها و معیارهای متفاوتی تعریف کرد و رویکردهای متنوع مداخله را در بافت‌فرسوده داشت.

کاوه علی‌اکبری با بیان این که تفاوت بین شهرها و تاثیری که زمینه تعریف بافت‌های فرسوده و ناکارآمد بوده به رسمیت شناخته شده است، افزود: سه شاخص موجود (مصوبه سال ۸۵) به تفاوت بین شهرها نمی‌پرداخت و همه شهرها به صورت یکسان مورد تحلیل قرار می‌گرفتند. اما با مصوبه جدید شورای عالی شهرسازی و معماری، می‌توان برای هر شهر و منطقه شاخص‌های اختصاصی تعریف کرد و این انعطاف‌پذیری به شیوه‌نامه بافت‌فرسوده و ناکارآمد شهری اضافه شده است. به عنوان مثال مساحت قطعات ممکن است در تهران مصداق داشته باشد و در شهرهای کوچک موضوع ریزدانگی مصداق خاصی نداشته باشد.

او با اشاره به شاخص از پلاک و بلوک برای تشخیص بافت‌فرسوده و ناکارآمد شهری به مقیاس محله تغییر کرده است، تاکید کرد: بهترین اتفاقی که در این شیوه نامه رخ داده شد تغییر معیار تشخیص است چون امکان دارد در یک محدوده‌ که فضای هم‌پیوند (محله) دارند بخشی از پلاک‌ها ویژگی بافت‌فرسوده را داشته و برخی دیگر این شاخص‌ها را نداشته باشند. همیشه پلاک‌هایی که ویژگی بافت‌فرسوده داشتند، مجاز به استفاده از مشوق‌ها بودند. معرفی بافت‌فرسوده در مقیاس محدوده‌ها و محلات قدمی رو به جلوست.

مدیرعامل سازمان نوسازی شهر تهران با بیان این که توجه و امکان بازنگری در بافت‌فرسوده مهیا شده است، افزود: شهر ماهیتی پویا و زنده دارد و در طول زمان دستخوش تغییر و تحولات جدی می‌شود. در شیوه‌نامه جدید پیش‌بینی شده که در دوره‌های ۵ ساله شاخص‌ها مورد بازبینی قرار گیرد و متناسب با اتفاقاتی که در ۵ سال رخداده محلات فرسوده و ناکارآمد مجددا معرفی شوند.

کاوه علی‌اکبری با اشاره به برنامه‌ریزی در بافت‌های فرسوده، گفت: درگذشته زمانی که بافت‌های فرسوده به تصویب می‌رسید، قدم بعدی مشخص نبود. اما در مصوبه جدید شورای عالی شهرسازی و معماری به موضوع برنامه‌ریزی نیز اشاره شده و باید برای بافت ناکارآمد شهری برنامه تهیه شده و این برنامه باید همزمان در مرحله تهیه طرح تفصیلی و جامع تعیین تکلیف شود. خطاهای راهبردی این بود که طرح‌های تفصیلی و جامع بدون تصمیم‌گیری برای بافت‌های فرسوده تهیه می‌شد. این همزمانی باعث می‌شود هماهنگی بین سلسله برنامه‌های توسعه شهری اتفاق بیفتد و برای بافت فرسوده واقع‌بینانه و تحقق‌پذیرتر تصمیم‌گیری شود.

او با اشاره به این که در مصوبه جدید شورای عالی شهرسازی و معماری مجموعه شاخص‌های متنوع و گسترده‌تری برای بافت فرسوده در نظر گرفته شده است، بیان کرد: در مصوبه جدید شورای عالی شهرسازی و معماری مخاطرات طبیعی و انسان‌ساز، نماگرهای محیط کالبدی، شرایط مسکن و شاخص‌های خاص و زمینه‌ای هر شهر در نظر گرفته شده است و به نظر می‌رسد نگاه واقع بینانه‌تری به عوامل فرسودگی دارد. حریم‌های گسل‌ها، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها، خطوط فشارقوی برق، استقرار در حریم‌ها، خطوط ریلی، کارآیی و کارآمدی شبکه دسترسی، میزان ابنیه مخروبه و متروکه، واحدهای مسکونی کم‌دوام و… نیز مورد توجه قرار گرفته است. ضمن آن که مصوبه جدید شورای عالی شهرسازی و معماری شاخص‌های اجتماعی مانند سطح درآمد، تحصیلات و تراکم خانوار، دسترسی به امکانات، تراکم جمعیت و نوع اشتغال در محله، میزان بیکاری، قیمت مسکن و… را مد نظر قرار داده است بنابراین شاهد تحول بنیادینی نسبت به مصوبه قبلی هستیم.

کاوه علی‌اکبری با اشاره به این که مجموعه‌ای از شاخص‌ها در تشخیص محله‌ای بافت فرسوده دخیل هستند، تاکید کرد: صرف این که یک خانواده از شرایط اقتصادی خوبی برخوردار نیست، عامل تشخیص فرسودگی نیست. ترکیبی از عوامل کالبدی، اجتماعی و اقتصادی شاخص‌های بافت فرسوده را تشکیل می‌دهند.